*με αφορμή την εκπαιδευτική επίσκεψη του Τμήματος BTEC Foundation in Art, Design & Media στην Έκθεση Σύγχρονης Τέχνης “PORTALS” – NEON
από την Laline Pierrakos
Life Drawing | Creative Writing | Historical & Contextual Studies Tutor
photo credits: @ Έμμυ Καββαδία
Covid-19 has caused a little glitch in our memories of the past two years; events seem to have converged and, in the process, some are blank! Confinement, if anything, has taught us how important it is to share experiences in the flesh, as they are the ones that stay in our minds; the experiences that have evoked any feeling or thought, good or bad, are what stick. So, whilst we were staying home, staying safe, museum construction and planning continued, and this year a number of new museums around Europe are opening their doors to us.
The Munch Museum, in Oslo, designed by the Spanish architectural firm Estudio Herreros, with 11 floors of contemporary exhibition space, houses the works that Edvard Munch donated to the Norwegian government as well as temporary shows of artists who have been influenced by him. His art demonstrates intense emotions of grief, which eventually become less pessimistic. In a world that posts only the idealised image, perhaps we can find our contemporary version to Munch’s encounters with tuberculosis, schizophrenia, madness and alcoholism, and the resulting emotions which we cannot eradicate.
In Paris, between the Louvre and the Pompidou Centre, the building that once housed the Paris Stock Exchange has been renovated by the Japanese architect Tadao Ando, respecting all the previous architectural elements and additions to the building as it evolved since the 15th century. In this glorious setting which combines heritage and modern progress, the artworks of the contemporary collector François Pinault are his observations of the trends that have defined our world since the 1960s.
In Berlin, the Humboldt Forum is a collaboration of art and science. The imposing 18th century Baroque architecture of the Berlin Palace was destroyed in 1945 but reconstructed by the Italian architect Franco Stella with a Modernist back elevation to follow the ideals of the foundation; the range of cultural, historical and scientific exhibits encourage discussions on history, in order to resolve our differences today, and by combining different types of knowledge, to find solutions for our future.
In a similar light, here in our very own back yard, the Greek art collector and founder of NEON, Dimitris Daskalopoulos, has funded the renovation of the Former Tobacco Factory into a new cultural centre for the Hellenic Parliament whose building has been conserved and renovated, respecting the industrial architecture of the 30s.
Originally constructed in 1930, it marked a transition between Neoclassical and Modernist architecture. The building housed several small tobacco factories, their warehouses and a customs office until 1985. It took on other public functions until 1990 when it became the library and printing press of the Greek Parliament and more renovations followed, to the exterior in 2006 and the interiors in 2012. NEON does not have its own museum because its location is the city; it selects the venue which will best represent the theme of its exhibition, and here the notion of Parliament is key to the concept of “Portals” – the exhibition title: a representative of the people, a portal to the politics of democracy.
Unlike the museums mentioned above, this is a temporary exhibition, organised by NEON and ending on the 31st of December. “Portals”, is a ‘must see’, curated by Elina Kountouri, Director of NEON, andMadeleine Grynsztejn, Pritzker Director of Contemporary Art Chicago. Celebrating 200 years from the beginning of the Greek War of Independence, the curators have selected works to open a discussion about how any big event (as COVID was to us) should be used as a springboard to move forward and not for people to just expect to go back to how things were. Grouping works into subthemes such as the movement of people (immigrants and travel), the behaviour of people in public and private spaces, identity, personal emotions within a private space, and the concept of dystopia. It was very exciting for me to experience the work of artists I have been reading about but have only viewed through the computer screen. An app is available for your reference, which provides all the information the guides offer you on site.
Going back to the importance of experiencing things in the flesh: the human mind is just as fragile as the human body, and people need more than shelter and food (although even these are not a given) – we must think, we must consider the past and imagine the future, we must learn to embrace change and adapt fast. Art is an important mechanism for communicating these social ideas, because once you’ve seen it, you can’t unsee it; the emotion evoked, or the visual image, lurk in our subconscious, preparing us so that we can break through or, at least, find a portal to the next stage.
—-
Όπως έχει διαπιστωθεί, πλέον, η πανδημία της Covid-19, έχει σημαντικό αντίκτυπο και στην ψυχική μας υγεία. Η συλλογική μνήμη, οι «αναμνήσεις» από το «δημόσιο» χώρο έχουν συρρικνωθεί σε τέτοιο βαθμό, που σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται να εκμηδενίζονται. Ο εγκλεισμός, αν μη τι άλλο, μας διδάξε ότι, όταν μοιραζόμαστε δια ζώσης εμπειρίες, αυτές εντυπώνονται καλύτερα. Οι εμπειρίες που εγείρουν το συναίσθημα, προάγουν την κριτική σκέψη και ωθούν σε δημιουργικό διάλογο είναι κι αυτές που χαράσσονται στο μυαλό μας.
Σε αυτό το πλαίσιο και σε συνέχεια αυτής ακριβώς της λογικής, κι ενώ εμείς παραμέναμε σπίτι & ασφαλείς, ο πολιτιστικός τομέας δεν έμεινε αδρανής. Κάθε άλλο· Ο σχεδιασμός, η δημιουργία ακόμη και η κατασκευή των μουσείων προχώρησε. Και φέτος, όντως, μία σειρά από νέα μουσεία σε όλη την Ευρώπη άνοιξαν τις πόρτες τους σε πλήθος επισκεπτών.
Το Μουσείο Munch, στο Όσλο, σχεδιασμένο από το ισπανικό Αρχιτεκτονικό Γραφείο Estudio Herreros αποτελείται από 11 ορόφους σύγχρονων εκθεσιακών χώρων και φιλοξενεί τα έργα που δώρισε ο Edvard Munch στη νορβηγική κυβέρνηση, καθώς επίσης και προσωρινές εκθέσεις καλλιτεχνών που έχουν επηρεαστεί από αυτόν. Σήμερα, σε έναν κόσμο, όπου κυριαρχεί η εξιδανικευμένη εικόνα, ίσως, σε αυτό το μουσείο να μπορούμε να βρούμε τη σύγχρονη εκδοχή των αντιπαραθέσεων του Munch με τη φυματίωση, τη σχιζοφρένεια, την παράνοια, τον αλκοολισμό και τα συναισθήματα που μας προκαλούνται γύρω από αυτά και τα οποία αδυνατούμε να υπερκεράσουμε.
Στο Παρίσι, μεταξύ του Λούβρου και του Κέντρου Πομπιντού, το Kτήριο που κάποτε στέγαζε το Χρηματιστήριο του Παρισιού ανακαινίστηκε από τον Ιάπωνα Aρχιτέκτονα Tadao Ando, με απόλυτο σεβασμό σε όλα τα προηγούμενα αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως αυτό εξελίχθηκε από τον 15ο αιώνα κι έπειτα. Σε αυτό το ένδοξο σκηνικό που συνδυάζει την κληρονομιά και την παράδοση με την ανάπτυξη και την πρόοδο, τα έργα τέχνης του σύγχρονου συλλέκτη François Pinault, αποτελούν τη δική του οπτική για τις τάσεις που έχουν καθορίσει τον κόσμο μας, από τη δεκαετία του 1960.
Στο Βερολίνο, το Humboldt Forum είναι το μεγαλύτερο πολιτιστικό κέντρο της Ευρώπης. Ένας τόπος συνάντησης με τους «πολιτισμούς του κόσμου». Το κτήριο που αποτελούσε το Παλάτι του Βερολίνου, με την επιβλητική μπαρόκ αρχιτεκτονική του 18ου αιώνα καταστράφηκε το 1945. Το 2002, το γερμανικό κοινοβούλιο ενέκρινε τη μερική ανοικοδόμηση του ως Humboldt Forum. Ο Αρχιτέκτονας πίσω από το νέο Παλάτι είναι ο Ιταλός Frank Stella, ο οποίος μετά από μια δεκαετία κατασκευών παρέδωσε έναν σημαντικό χώρο στην καρδιά του Βερολίνου, ώστε να αποτελέσει έναν πυρήνα που θα συγκεντρώνει τις τέχνες και τις επιστήμες σε ένα σύγχρονο διάλογο.
Υπό ένα αντίστοιχο πρίσμα, ο Έλληνας συλλέκτης έργων τέχνης και Ιδρυτής του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ, Δημήτρης Δασκαλόπουλος, χρηματοδότησε την ανακαίνιση του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου σε νέο πολιτιστικό κέντρο για τη Βουλή των Ελλήνων, το οποίο αναμορφώθηκε με σεβασμό στη βιομηχανική αρχιτεκτονική της δεκαετίας του ’30.
Το Δημόσιο Καπνεργοστάσιο οικοδομήθηκε το 1930 και σηματοδότησε μια μετάβαση από τη τη Νεοκλασική Αρχιτεκτονική στο Μοντερνισμό. Έως το 1985, το κτίριο στέγαζε πολλές μικρές καπνοβιομηχανίες, τις αποθήκες τους και ένα τελωνείο. Σταδιακή ανακαίνιση του κτηρίου πραγματοποιήθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων το 2000, στην οποία περιλαμβάνονταν εργασίες ενίσχυσης του φέροντος οργανισμού, αποκατάστασης των όψεων και των εσωτερικών χώρων των ορόφων.
Ο Οργανισμός ΝΕΟΝ δεν περιορίζεται σε έναν μόνο δικό του χώρο, αλλά ενεργοποιεί χώρους στην πόλη και την περιφέρεια. Επιλέγει «τοπόσημα» που αντιπροσωπεύουν καλύτερα το θέμα της εκάστοτε έκθεσής του. Και συγκεκριμένα εδώ η έννοια του Κοινοβουλίου είναι το κλειδί για την έννοια της «Πύλης»– Portals, που αποτελεί και τον τίτλο της έκθεσης: μια «Πύλη» στη δημοκρατική πολιτική και τον πλουραλισμό των ιδεών.
Με αφορμή τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, οι επιμελητές, Ελίνα Κουντούρη, Διευθύντρια, ΝΕΟΝ & Madeleine Grynsztejn, Pritzker Director, Museum of Contemporary Art Chicago επέλεξαν έργα για να «ανοίξουν» μια συζήτηση αναφορικά στο πώς κάθε μεγάλο γεγονός (όπως ήταν για εμάς η πανδημία της COVID-19) θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως εφαλτήριο για αλλαγή κι όχι ως βήμα για επιστροφή στην προηγούμενη «κανονικότητα»/ «πραγματικότητά»
Προς αυτή την κατεύθυνση και η κατηγοριοποίηση των έργων σε θεματικές υποομάδες, όπως π.χ. η μετακίνηση ανθρώπων, η συμπεριφορά των ανθρώπων σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, η ταυτότητα, η έννοια της δυστοπίας κ.α.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας, ως Τμήμα BTEC Foundation in Art, Design & Media, gια εμένα, ως άνθρωπο κι εκπαιδευτικό, ήταν συναρπαστικό να δω από κοντά τη δουλειά των καλλιτεχνών για τους οποίους διάβαζα αλλά, έως τώρα, είχα γνωρίσει μόνο μέσω της οθόνης του υπολογιστή. Σε αυτό το σημείο, μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι, παράλληλα, με την «υλική» παρουσίαση υπάρχει και μία διαδικτυακή εφαρμογή διαθέσιμή, η οπόια «δίνει τη δυνατότητα στο κοινό να περιηγηθεί αυτόνομα στην έκθεση, να δει εικόνες των έργων και να μάθει πληροφορίες για τα έργα και τους δημιουργούς τους, καθώς και να ενημερωθεί για το πρόγραμμα των παράλληλων δράσεων».
Επιστρέφοντας στη σημασία της δια ζώσης εμπειρίας· θα μπορούσε να ειπωθεί ότι το ανθρώπινο μυαλό είναι εξίσου εύθραυστο με το ανθρώπινο σώμα. Οι άνθρωποι χρειάζονται κάτι περισσότερο από στέγη και τροφή (αν και, ασφαλώς, κι αυτά δεν είναι δεδομένα). Πρέπει να αναλογιστούμε, να λάβουμε υπόψη το παρελθόν και να φανταστούμε το μέλλον. Πρέπει να μάθουμε να αγκαλιάζουμε την αλλαγή και να είμαστε ευπροσάρμοστοι. Και η Τέχνη είναι ένας σημαντικός μηχανισμός για την επικοινωνία αυτών των κοινωνικών ιδεών. Όταν αντικρύσεις ένα έργο δεν μπορείς να το ξεχάσεις, να το αγνοήσεις, να προσποιηθείς ότι δεν το είδες. Το συναίσθημα που προκαλείται, ή η οπτική εικόνα, ελλοχεύουν στο υποσυνείδητό μας, προετοιμάζοντάς μας, έτσι ώστε να μπορέσουμε να ξεπεράσουμε ή, τουλάχιστον, να βρούμε μια πύλη για το επόμενο στάδιο.
